Z dużym niepokojem obserwujemy wzrost oporności bakterii wywołujących infekcje. Dlatego też coraz więcej uwagi poświęca się na inne, alternatywne możliwości wspierania skuteczności antybiotykoterapii. Zastosowanie leczenia autoszczepionką należy rozważyć przede wszystkim w przypadku zakażeń przewlekłych i nawracających. Chociaż koncepcja autoszczepionki jako alternatywy terapeutycznej jest znana od dawna, do tej pory nie była często prezentowana (Mac Donald i wsp., 1972; Mayr i wsp., 1987).
Dlatego też poprzez to wydanie Laboklin Aktualności chcemy podzielić się informacjami o tej właśnie możliwości terapeutycznej. W ten sposób udzielimy również odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące autoszczepionek w oparciu o analizę danych z 76 terapii autoszczepionką przeprowadzonych w 2011 roku.
Co to jest autoszczepionka i w jakich wskazaniach klinicznych ma zastosowanie?
Autoszczepionka służy jako terapia immunostymulująca, która aktywuje komórkową i humoralną odpowiedź immunologiczną. Podanie miejscowe, np. w postaci inhalacji przy nieżycie nosa, prowadzi do nasilenia miejscowej odpowiedzi immunologicznej (Baljer i wsp., 1990). Roztwór autoszczepionki, który jest wytwarzany bezpośrednio z wyizolowanego patogenu odpowiedzialnego za daną infekcję, jest specyficzny zarówno dla zwierzęcia, jak i dla patogenu. Do produkcji szczepionki niezbędna jest hodowla określonego patogenu. Namnażanie patogenów w czystej hodowli z ostateczną inaktywacją następuje po hodowli pierwotnej i różnicowaniu patogenów. Jeśli konieczne jest wyizolowanie dużej liczby odpowiednich patogenów ze zmian patologicznych, wszystkie z nich zostaną uwzględnione w jednej autoszczepionce.
Stosowanie autoszczepionki jest zalecane przede wszystkim w przypadku przewlekłych lub nawracających chorobach, a zwłaszcza w przypadku stwierdzonej oporności patogenów lub braku skuteczności wdrożonej terapii. W ankiecie przeprowadzonej wśród lekarzy weterynarii 51,3% z nich wskazało iż stosowała autoszczepionkę w schorzeniach przewlekłych i nawracających, a 38,2% w chorobach przewlekłych. Z ogólnej liczby pacjentów 94,7% było wcześniej leczonych: 94% antybiotykami, 31% lekami przeciwzapalnymi, 28% preparatami homeopatycznymi / ziołowymi, a 11% innymi dostępnymi preparatami. Najczęstszym wskazaniem do zastosowania autoszczepionki była biegunka (Rycina 1).
Rycina1.: Częstość wskazań w analizowanych terapiach autoszczepionkowych
Jak podaje się autoszczepionki?
Czy opiekun zwierzęcia może również podać autoszczepionkę w domu?
W zależności od wskazania, autoszczepionkę aplikuje się podskórnie lub doustnie. W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych można ją również stosować wziewnie. W przypadku stosowania doustnego możliwe jest też podawanie autoszczepionki z pokarmem np. w domu przez opiekuna. Jednak przy tym sposobie mogą wystąpić problemy podczas aplikacji, np. przedwczesne przerwanie terapii (niedostateczna akceptacja przez koty podczas stosowania doustnego pod koniec terapii).
Możliwe jest również połączenie terapii autoszczepionką wraz z wdrożoną już antybiotykoterapię. Taki schemat leczenia stosowano w 28,4% badanych przypadków.
Czy można spodziewać się skutków ubocznych? Jak często występują?
Możliwe skutki uboczne podawania autoszczepionki to: gorączka, zmęczenie, miejscowe odczyny zapalne, czy nawet krótkotrwałe nasilenie choroby. Opisano również przypadki rzadko występującego wstrząsu, W przypadku terapii 8 z 76 ocenianych autoszczepionek, odnotowano pewne skutki uboczne. Ze względu na wystąpienie niepożądanych reakcji, cztery terapie zostały przerwane. W dwóch z tych czterech przypadków udowodniono później, że u pacjentów występowały już wcześniej inne choroby, które uniemożliwiły powodzenie terapii autoszczepionką. W przypadku wystąpienia łagodniejszych skutków ubocznych możliwe jest zmniejszenie dawki.
Jakie są szanse na sukces?
W porównaniu z innymi opublikowanymi badaniami, w których odnotowano wskaźniki sukcesu terapeutycznego na poziomie od 43,7% do 80%, informacje zwrotne od współpracujących z nami gabinetów weterynaryjnych to 61,3% przypadków znaczącej poprawy zdrowia po zastosowaniu terapii autoszczepionką (Mayr et. wsp., 1987; Klein i wsp., 1999; DeBoer i wsp., 1990; Agut i wsp., 1996).
Ponadto, jeśli wykluczymy pacjentów z innymi występującymi chorobami (chorobami współistniejącymi), 68,3% leczonych zwierząt wykazało znaczną poprawę objawów lub całkowite wyleczenie. W przypadku ropnego zapalenia skóry u 83,3% pacjentów wystąpiła znaczna poprawa lub wyleczenie, co oznacza, że wskaźnik sukcesu terapeutycznego w tym bardzo powszechnym wskazaniu jest powyżej średniej. Jeśli wykluczymy zwierzęta z później udowodnionymi chorobami współistniejącymi (np. zakażenia grzybicze, alergie), wynik 88,9% po zastosowaniu autoszczepionki u zwierząt z ropnym zapaleniem skóry jest oceniany jako bardzo dobry wynik (Rycina.2).
Zadowolenie z wyboru autoszczepionki przy tym wskazaniu jest również bardzo wysokie (91,7%). Przy interpretacji tych wyników należy wziąć pod uwagę, że co do zasady przypadki te wiązały się z sukcesem terapeutycznym w przewlekłych lub przewlekle nawracających, wcześniej bezskutecznie leczonych procesach patologicznych. Ze względu na zmienną liczbę zastosowanych autoszczepionek w terapii nie przedstawiono tu bezpośredniego porównania wskazań (Rycina 2).
Rycina 2. Wyniki terapii w procentach: „znaczna poprawa” aż po „wyleczenie” przy różnych wskazaniach (wykluczone: zwierzęta ze współistniejącymi chorobami).
U 13 pacjentów wystąpiła nieznaczna poprawa lub brak zmian. U 23,1% spośród tych zwierząt występowały inne choroby, które uniemożliwiły powodzenie terapii. To pokazuje nam, że przed zastosowaniem autoszczepionki absolutnie konieczna jest dobrej jakości diagnostyka pierwotnego schorzenia, aby zapobiec niepowodzeniom terapii i niepotrzebnym kosztom dla opiekunów.
Odsetek nawrotów wynosi 10,6% (w tym 22,2% z powodu innych chorób współistniejących). Aby zapobiec nawrotom, zalecamy ponowne podawanie autoszczepionki co miesiąc lub co pół roku (Mac Donald i wsp., 1972). Ponieważ istnieje zwiększone ryzyko nawrotu ropnego zapalenia skóry, w tym konkretnym wskazaniu LABOKLIN zaleca stosowanie szczepionki w dłuższych odstępach czasu.
Jaki jest poziom satysfakcji po zastosowaniu autoszczepionki?
Jaki jest poziom akceptacji ze strony opiekunów?
W analizowanych przypadkach 80,3% ankietowanych lekarzy weterynarii było zadowolonych z wyników zastosowanej autoszczepionki. Zadowolenie opiekunów zwierząt zostało ocenione w 26,7% przypadkach jako bardzo dobre, a w 38,7% – jako dobre. 60,3% lekarzy weterynarii oceniło, że wybór terapii autoszczepionką wpłynął na poprawę relacji opiekun – lekarz weterynarii. Wreszcie 94,4% ankietowanych lekarzy weterynarii ponownie zastosowałoby terapię autoszczepionką, a 86,8% poleciłoby ją innym kolegom.
Piśmiennictwo:
- AGUT, M., M. BAYÓ, J. LARRONDO and M. A. CALVO (1996): Autovaccination: a study of fifteen cases in dog; Biomedical Letters 53, 185-189
- BALJER, G., F. HINSCH und B. MAYR (1990): Klinische Erfahrungen mit der zwingerspezifischen E.-coli- Schluckimpfung bei Hunden; Tierärztl. Prax. 18, 65-68
- DeBOER, D. J., K. A. MORIELLO, C. B. THOMAS and K. T. SCHULTZ (1990): Evaluation of a commercial staphylococcal bacterin for management of idiopathic recurrent superficial pyoderma in dogs; Am. J. Vet. Res. 51 (4), 636-639
- KLEIN, B. U., A. HEUSINGER und E. MÜLLER (1999): Therapieerfolg durch Anwendung von Autovakzinen bei verschiedenen Krankheitsbildern von Hunden, Katzen und Pferden – Erfahrungen aus der Praxis; Kleintiermedizin 5, 192-196
- MAC DONALD, K. R., J. GREENFIELD and H. D. MC CAUSLAND (1972): Remission of staphylococcal dermatitis by autogenous bacterin therapy; Can. Vet. J. 13 (2), 45-48
- MAYR, A., J. SELMAIR und H. SCHELS (1987): Erfahrungen mit einer Autovakzine-Therapie bei der Staphylokokken-Pyodermie des Hundes; Tierärztl. Umschau 42, 112-118
Opracowane przez:
Dr.sc. Davorin Lukman dr.med.vet.
LABOKLIN
SE Europe Manager
