Infekcje dróg oddechowych kotów to częsty problem przed jakim stają lekarze weterynarii w codziennej praktyce. Infekcje te przebiegają z różnorodnymi objawami klinicznymi: od łagodnej wydzieliny z nosa do zapalenia płuc o ciężkim przebiegu.
Wyróżnia się pięć głównych czynników etiologicznych, które tworzą zespół chorób górnych dróg oddechowych (ang. feline upper respiratory tract disease complex URTD). Czynniki te to: herpeswirus kotów typu 1 (FHV-1), kaliciwirus kotów (FCV), Chlamydia felis, Bordetella bronchiseptica i Mycoplasma felis. Patogeny te mogą powodować pojedyncze lub mieszane infekcje u chorych kotów.
Oprócz patogenów pierwotnych, w przebiegu URTD mogą również wystąpić wtórne infekcje bakteryjne, szczególnie w przypadku ciężkiej lub przewlekłej choroby. Mogą one dodatkowo skomplikować obraz kliniczny i mogą wymagać dodatkowych interwencji terapeutycznych.
Do wykrywania wirusów, metodą z wyboru jest reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR), natomiast patogeny bakteryjne można również identyfikować za pomocą hodowli bakteryjnej. Pośrednie wykrywanie patogenów za pomocą określania mian przeciwciał jest mniej odpowiednie, ponieważ wielu pacjentów jest zaszczepionych lub ma nieznany status szczepienia. Ponadto w przypadku ostrej infekcji przeciwciała mogą jeszcze nie zostać wykryte.
Według różnych badań, większość infekcji górnych dróg oddechowych ma podłoże wirusowe (tj. FHV-1/FCV-1). Zakażenie FHV-1 zazwyczaj prowadzi do utajenia choroby na całe życie, a zakażone zwierzęta doświadczają nawracających infekcji, zwłaszcza w okresach stresu lub immunosupresji.
Objawy kliniczne mogą obejmować nieżyt nosa, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki i gorączkę, aż do ciężkiego zapalenia płuc. Zakażenia FCV mogą powodować szereg objawów, od typowych owrzodzeń jamy ustnej po infekcje górnych dróg oddechowych, gorączkę i zapalenie stawów. Ta zmienność objawów wynika z dużej szybkości mutacji wirusa, co skutkuje różnymi poziomami zjadliwości.
Według literatury Mycoplasma felis, Chlamydia felis, Bordetella bronchiseptica i rzadziej Streptococcus (S.) canis i Streptococcus (S.) equi ssp. zooepidemicus wykryto u kotów z chorobami górnych dróg oddechowych nawet przy braku FHV-1 lub FCV, co sugeruje, że czynniki te mogą również odgrywać główną rolę. W badaniu przeprowadzonym przez Veira i in. (2008) w około 80% wymazów z nosa/gardła pobranych od kotów z objawami ze strony układu oddechowego stwierdzono obecność Mycoplasma felis, natomiast patogen ten był rzadko wykrywany w próbkach od zdrowych kotów.
Objawy zakażenia Mycoplasma felis lub Chlamydia felis mogą obejmować zapalenie spojówek, zapalenie rogówki i gorączkę aż do ciężkiego zapalenia płuc, chociaż to drugie występuje rzadko. Obydwa patogeny są również powiązane z problemami rozrodczymi. Zakażenia chlamydiami są częste u kociąt. PCR jest metodą z wyboru w rutynowej diagnostyce zakażeń mykoplazmą i chlamydiami. Bordetella bronchiseptica odgrywa mniej znaczącą rolę u kotów i częściej wiąże się z infekcjami dolnych dróg oddechowych. Bakterię tę można wykryć nie tylko za pomocą PCR, ale także hodowli bakteryjnej, co ma tę zaletę, że można później przeprowadzić test wrażliwości na antybiotyki.
Wskazówka: W celu przeprowadzenia kompleksowej diagnostyki, ważne jest aby od pacjentów z podejrzeniem URTD pobrać wymazy bez podłoża transportowego (z oka/jamy ustnej i/lub gardła) do PCR oraz wymazy z podłożem transportowym (z tych samych miejsc) do hodowli bakteryjnej przed rozpoczęciem leczenia.
S. canis i S. equi ssp. zooepidemicus opisywane są jako komensale występujące na powierzchni błon śluzowych zdrowych kotów. W pewnych warunkach, takich jak stres, wysokie ryzyko infekcji lub immunosupresja, bakterie te mogą również powodować choroby pierwotne, od zapalenia zatok po zapalenie płuc, szczególnie w większych skupiskach kotów (obiekty hodowlane, schroniska dla zwierząt). S. equi ssp. zooepidemicus zwrócił na siebie uwagę po wybuchu epidemii w schronisku w Izraelu w 2010 roku, gdzie wyizolowano go od dużej części zmarłych kotów z ropną wydzieliną z nosa, kaszlem, zapaleniem zatok, dusznością i zapaleniem płuc. Obydwa wymienione powyżej gatunki należą do grupy paciorkowców beta-hemolitycznych i można je łatwo hodować. Mogą one również odgrywać rolę wtórnych czynników zakażeń, podobnie jak Staphylococcus spp., Pasteurella multocida i Escherichia coli (E. coli).
Wskazówka: Dodatkowo przydatne jest badanie na obecność FeLV (wirusa białaczki kotów) i FIV (wirusa niedoboru odporności kotów), ponieważ zwierzęta z infekcjami retrowirusowymi są często predysponowane do infekcji górnych dróg oddechowych a przebieg choroby może być u nich cięższy.
Infekcje dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli/zapalenie płuc) mogą wynikać wtórnie z infekcji górnych dróg oddechowych. Ponadto wtórne zakażenia bakteryjne są częste nawet z przyczyn niezakaźnych (np. problemy anatomiczne krtani/tchawicy, alergie). Jednakże opisano w ich przebiegu przede wszystkim Bordetella bronchiseptica i Mycoplasma felis, które mogą prowadzić do przewlekłego odoskrzelowego zapalenia płuc/zapalenia oskrzeli. Klinicznie zapalenie oskrzeli objawia się zwykle kaszlem. W takim przypadku należy wykonać płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe (alternatywnie: płukanie tchawicy). Obie wydzieliny można wykorzystać do PCR i hodowli bakteryjnej.
Pacjenci wykazujący objawy kaszlu, gorączki, letargu i anoreksji mogą cierpieć na zapalenie płuc. Zapalenie płuc jest bardzo rzadko spowodowane infekcjami bakteryjnymi lub klasycznymi wirusami układu oddechowego kotów. Częściej jest ono spowodowane aspiracją, urazami lub chorobami podstawowymi, takimi jak cukrzyca. Infekcje bakteryjne na tym etapie zakażenia dróg oddechowych są znacznie częściej wtórne. Odpowiedzialne patogeny są równoważne patogenom powodującym infekcje górnych dróg oddechowych.
| Patogen (nazwa profilu PCR) | Liczba całkowita prób | Ilość dodatnich PCR | % dodatnich PCR |
|---|---|---|---|
| FHV (Oddechowy I-IV) | 7676 | 851 | 11 |
| FCV (Oddechowy I-IV) | 7676 | 2127 | 28 |
| Chlamydia (Oddechowy I-III) | 7053 | 413 | 6 |
| Mycoplsma felis (Oddechowy I+II) | 6607 | 3007 | 46 |
| Bordetella brochiseptica (Oddechowy I) | 3718 | 104 | 3 |
Tabela 1: Częstość wykrywania 5 głównych patogenów zapalenia nosa i tchawicy w badaniu PCR (profile oddechowe I-IV)w roku 2022. Badanie własne LABOKLIN.
W 2022 r. wykonaliśmy badania 7676 prób w kierunku profili PCR układu oddechowego (profile PCR I–IV), każdy zawierający pięć głównych patogenów układu oddechowego kotów w różnych kombinacjach. Zidentyfikowano FHV-1 i FCV jako najważniejsze patogeny pierwotne, reprezentowane we wszystkich pięciu profilach. FCV wykryto w 28%, a FHV-1 w 11% wszystkich testów. Chlamydię wykryto w 6% próbek, natomiast Mycoplasma felis w 46%. Tylko 3% próbek uzyskało wynik pozytywny na obecność Bordetella bronchiseptica (Tabela 1). Zakażenia występowały pojedynczo lub w kombinacjach.
Oprócz profili PCR w 1044 przypadkach zlecono dodatkowo posiew bakteryjny (Ryc. 1). W badaniach tych najczęściej wykrywanymi patogenami były Pasteurella multocida (48%), gronkowce hemolityczne (21%) i E. coli (15%), które można było izolować pojedynczo lub w kombinacji. Tylko 5% hodowli bakteryjnej nie wykazało wzrostu bakterii (posiew jałowy).
Podczas wykonywania zarówno hodowli bakteryjnej, jak i jednego z czterech profili oddechowych (n=645), 62% próbek dało wynik pozytywny w co najmniej jednym z 5 testów PCR (FHV-1, FCV, Chlamydia, Mycoplasma felis, Bordetella bronchiseptica). Spośród tych 645 próbek 42% dało wynik pozytywny na obecność FCV, a 20% na obecność FHV-1. Na przykładzie tych dwóch głównych patogenów sprawdziliśmy, które patogeny bakteryjne można zidentyfikować w hodowli bakteryjnej (ryc. 2 i 3).
Paciorkowce beta-hemolityczne, w tym S. canis i S. equi ssp. zooepidemicus, które należą do możliwych pierwotnych patogenów URTD, były wykrywane rzadko i dlatego podsumowano je w sekcji „Inne”. To samo dotyczy Bordetella bronchiseptica.
Identycznie jak na ryc. 1 Pasteurella multocida, gronkowce hemolityczne i E. coli zidentyfikowano jako najczęstsze patogeny. W połączeniu z pierwotnymi patogenami wirusowymi bakterie te często wymagają terapii.
Podsumowanie
PCR jest metodą z wyboru do wykrywania pięciu najważniejszych pierwotnych patogenów u kotów z infekcjami dróg oddechowych, ponieważ jest niezawodna i szybka. Posiew bakteryjny jest również w większości przypadków przydatny do identyfikacji wtórnych infekcji wymagających antybiotykoterapii i skutecznego ich leczenia za pomocą antybiogramu. Szczególnie w przypadku przewlekłych problemów z oddychaniem lub problemów z dolnymi drogami oddechowymi zalecane jest wykonanie obu badań. Na podkreślenie zasługuje szczegółowy wywiad, odpowiedni materiał do badania oraz interpretacja wyników badania w kontekście obrazu klinicznego.
Dr Eva-Maria Klas
Dr Marie-Louise Hoffknecht
Lektura uzupełniająca
- Lappin MR, Blondeau J, Boothe D, Breitschwerdt EB, Guardabassi L, Lloyd DH, Papich MG, Rankin SC, Sykes JE, Turnidge J, Weese JS. Antimicrobial use Guidelines for Treatment of Respiratory Tract Disease in Dogs and Cats: Antimicrobial Guidelines Working Group of the International Society for Companion Animal Infectious Diseases. J Vet Intern Med. 2017;31(2):279-294. doi: 10.1111/jvim.14627.
- Veir JK, Ruch-Gallie R, Spindel ME, Lappin MR. Prevalence of selected infectious organisms and comparison of two anatomic sampling sites in shelter cats with upper respiratory tract disease. J Feline Med Surg. 2008;10(6):551-7. doi: 10.1016/j.jfms.2008.04.002.
- Greene CE, Prescott JF. Streptococcal infections. In: Greene CE, editor. Infectious diseases of the dog and cat. California, USA. 4th ed. Elsevier, 2012, pp 325–333.
