Wybrane choroby zakaźne królików – najważniejsze aspekty

Diagnozowanie chorób zakaźnych u królików nie zawsze jest łatwe. Po pierwsze, króliki wykazują objawy kliniczne dość późno, a po drugie, często z opóźnieniem trafiają do gabinetu weterynaryjnego. Szczególnym wyzwaniem dla lekarza weterynarii jest diagnostyka chorób zakaźnych o nieswoistych objawach.

Każde postępowanie należy rozpocząć od szczegółowego wywiadu klinicznego. Podczas wywiadu należy zapytać o warunki życia zwierzęcia (czy jest to jedyne zwierzę, czy żyje w stadzie). Dla postepowania z pacjentem ważne jest: jego wiek, stan szczepień oraz wszelkie nietypowe zdarzenia.

Dokładne badanie kliniczne oraz podstawowe badanie krwi są równie istotne jak laboratoryjne rozpoznanie samego zakażenia. To jaki materiał zostanie przekazany do laboratorium oraz wykorzystywane metody diagnostyczne zależą od podejrzewanego zakażenia.

W poniższym opracowaniu opisano szczegółowo wybrane choroby zakaźne o nieswoistych objawach oddechowych i/lub głównie żołądkowo-jelitowych. Dla większej przejrzystości najważniejsze informacje zostały przedstawione w formie tabelarycznej.

Zakażenia o nieswoistych objawach

U pacjentów z niespecyficznymi objawami, takimi jak apatia, ospałość i brak apetytu, czy też w przypadku nagłej śmierci, często trudno znaleźć bezpośrednie powiązania z określonym czynnikiem zakaźnym. Częstymi śmiertelnymi chorobami zakaźnymi w tej kategorii są wirusowa krwotoczna choroba królików (RHD) i tularemia.

Tularemia

Mimo że tularemia jest rzadką chorobą, ostatnie przypadki w Niemczech i ich potencjał zoonotyczny nie pozwalają o niej zapomnieć.

Tularemia, nazywana też „gorączką zajęczą”, jest zoonozą bakteryjną podlegającą obowiązkowi zgłaszania (czynnik etiologiczny: Francisella tularensis). Głównym rezerwuarem w Niemczech są europejskie zające, ale króliki, gryzonie, wiewiórki i dzikie przeżuwacze również mogą być zarażone.

Pomimo niskiej zachorowalności wśród ludzi (17 – 72 przypadki rocznie w Niemczech) [1]), tularemia podlega obowiązkowi zgłaszania u ludzi (§ 7 par. 1 niemieckiej ustawy o zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych) i jest uważana za chorobę zawodową myśliwych oraz osób zajmujących się handlem zającami lub przetwarzaniem ich na produkty spożywcze [1].

Ze względu na wysoką zakaźność (dawka zakaźna to 10-50 (!) patogenów), możliwość ciężkiego przebiegu choroby w niektórych przypadkach i duże szanse na wyleczenie w przypadku wcześnie wdrożonego leczenia u ludzi, diagnostykę należy przeprowadzić szybko jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie tularemii. Zakażenie ludzi następuje drogą usta-nos, przez spojówki, błony śluzowe lub zmiany skórne. Źródłem zakażania może być: patroszenie zwłok, skażona i niewystarczająco podgrzana żywność, zanieczyszczona woda, aerozole oraz ukąszenia/użądlenia stawonogów (kleszcze, komary, gzy).

Typowe objawy kliniczne u ludzi obejmują: niespecyficzne objawy grypopodobne, owrzodzenia skóry, powiększenie węzłów chłonnych oraz ropne zapalenie węzłów chłonnych, gorączkę, zapalenie spojówek i zapalenie płuc. W leczeniu zaleca się aminoglikozydy, fluorochinolony, tetracykliny, chloramfenikol lub ryfampicynę [2].

Profilaktyka u ludzi polega na: unikaniu niezabezpieczonego kontaktu z dzikimi zwierzętami, zachowaniu higieny pracy przy obchodzeniu się z chorymi lub martwymi dzikimi zwierzętami i dziczyzną, spożywaniu wyłącznie dobrze ugotowanych potraw z dziczyzny.

Tabela 1: Podstawowe informacje na temat tularemii u królików i zajęcy [1, 3 – 5]

Infekcje z objawami z dróg oddechowych

 Objawy ze strony układu oddechowego, takie jak kichanie, kaszel, wydzielina z nosa i oczu, a przede wszystkim duszność, pojawiają się, gdy występują zaburzenia w górnych i/lub dolnych drogach oddechowych oraz zmiany zapalne w obszarze pozaoddechowym, które zaburzają wymianę gazową. Przyczyny takiego stanu mogą być wielorakie Oprócz zmian kardiologicznych, urazowych, degeneracyjnych i/lub nowotworowych najczęstszą przyczyną są infekcje.

Króliczy katar (Rhinitis contagiosa cuniculi)

Króliczy katar jest jednym z najczęstszych powodów wizyty z królikiem u lekarza weterynarii. Nieżyt nosa królików jest globalnie rozprzestrzenionym, niezależnym od wieku, najczęściej bakteryjnym zakażeniem mieszanym górnych i czasami dolnych dróg oddechowych. Wiele królików jest bezobjawowymi nosicielami. W okresie obniżonej odporności wywołanej stresem lub innymi chorobami, zakażenie może dawać objawy kliniczne. Oprócz zmian w hodowli i nieodpowiednich warunków bytowych, czynniki związane z rasą, takie jak brachycefalia, mogą również prowadzić do zwiększonej zachorowalności[6].

Pasteurella (P.) multocida and Bordetella (B.) bronchiseptica, są na przykład uważane za patpgeny współwystępujace króliczego kataru, ale podobnie jak mykoplazmy [7, 8] często występują również w górnych drogach oddechowych zdrowych królików [16]. Zakażenia P. multocida zwykle wywołują nieżyt nosa ze śluzowo-ropną wydzieliną z nosa, ale może również objawiać się zapaleniem ucha, spojówek, płuc, ropniami, infekcjami narządów płciowych i posocznicą  [9]. Ze względu na szeroki zakres żywicieli, uważa się, że zarówno P. multocida, jak i B. bronchiseptica mają pewien potencjał zoonotyczny, a zatem stwarzają ryzyko dla osób lub dzieci z obniżoną odpornością [10, 11].

Tabela 2: Podstawowe informacje na temat króliczego kataru [6 – 7, 12 – 13]

Biegunka jest częstym problemem u królików. Oprócz przyczyn żywieniowych często jest spowodowana inwazją pasożytów wewnętrznych. Oprócz wywiadu klinicznego i badania klinicznego niezbędne jest badanie kału!

Kokcydioza

Kokcydioza to zakażenie wywołane przez pierwotniaki, co wiąże się w pewnym stopniu z wysoką śmiertelnością, zwłaszcza wśród młodych zwierząt (patrz Tabela 3).

Tabela 3: Podstawowe informacje na temat kokcydiozy [15, 16]

Helmintoza

U królików czasem występuje robaczyca. W przypadku królików znaczenie mają zwłaszcza nicienie (glisty/obleńce) – patrz Tabela 4.

Tasiemce są rzadkie u dzikich królików, a jeszcze rzadsze u królików domowych. Diagnostyka polega na mikroskopowej analizie świeżej próbki kału oraz badania kału metodą flotacji – jeśli podejrzewa się obecność larw przywr również badanie kału metodą sedymentacji.

Tabela 4: Podstawowe informacje o helmintozie u królików [15]

Podsumowanie

Nie należy lekceważyć znaczenia chorób zakaźnych u królików. Mając wiedzę na temat możliwych patogenów i odpowiednich metod diagnostycznych, można bezzwłocznie postawić rozpoznanie i wdrożyć optymalne leczenie.

Jana Liebscher, dr Jutta Hein

Piśmiennictwo: Lista publikacji dostępna na życzenie.