Pobieranie materiału do badań

Próbki krwi, osocza i surowicy

Pierwszym etapem w każdym badaniu jest preanalityka. Składają się na nią takie czynności jak: przygotowanie pacjenta, pobranie odpowiedniego materiału, transport próbki do laboratorium oraz przygotowanie jej do analizy.

Przygotowanie pacjenta

Przed pobraniem materiału do badania, zwierzę nie powinno otrzymywać pokarmu przez 10-12 godzin. Jeśli zwierzę nie będzie na czczo wyniki badań mogą być nieprawidłowe. Szczególnie dotyczy to następujących parametrów: cholesterol, glukoza, TLI, amylaza, ALT, AST, bilirubina, białko całkowite, trójglicerydy, kwasy żółciowe, wapń oraz leukocyty.

Właściciel zwierzęcia powinien być również poinformowany o tym, że istotny wpływ na wyniki badań krwi może mieć wysiłek fizyczny powodujący podwyższenie poziomu takich parametrów jak: CK, LDH, AST, glukoza i mleczany.

Opis próbki

Zlecenie badań oraz próbkę należy czytelnie oznakować imieniem zwierzęcia lub nazwiskiem właściciela.
W przypadku testów czynnościowych ważne jest podanie dokładnego czasu pobrania próbki. W przypadku testów gdzie pobierany jest materiał kilka razy w odstępie kilku godzin (np. testy stymulacji) ważne jest dokładne oznaczenie kolejnych prób.

Jaki materiał należy pobrać do badania?

Informacja o tym jaki materiał (krew pełna, surowica, osocze) potrzebny jest do wykonania danego badania, znajduje się na zleceniu badań przy każdym teście.

Krew na EDTA

• Materiał do wykonania morfologii ssaków (u gadów i ptaków do tego celu wykorzystuje się krew pobraną na heparynę litową).
• Krew pobrana na EDTA jest materiałem do wielu badań wykonywanych metodą PCR.
• Osocze EDTA wykorzystywane jest do badań biochemicznych/serologicznych jedynie w wyjątkowych przypadkach, gdyż EDTA jako antykoagulant może zaburzać niektóre oznaczenia.

Surowica

• Aby uzyskać surowicę, krew pobiera się do probówek bez antykoagulantu (na tzw. skrzep).
• Po pobraniu krew odstawia się na ok. 30-60 minut (wyjątkiem są specyficzne badania, gdzie w ciągu 20 minut po pobraniu krew musi zostać odwirowana i schłodzona aby można było wykonać dane oznaczenie).
• Wirowanie – 5 minut przy 4000 obr/min.
• Uzyskaną surowicę należy odciągnąć do nowej, czystej probówki.

• Osocze pobiera się do probówki z odpowiednim antykoagulantem (EDTA, heparyna, cytrynian).
• Uwaga: obecność antykoagulantów ogranicza zakres możliwości analitycznych!
• Krew można odwirować zaraz po pobraniu (10 min, 3000 obr./min.).

Krew pełna

• Najlepszym materiałem do badań biochemicznych i serologicznych jest surowica.
• Jeżeli nie ma możliwości przygotowania surowicy, należy pamiętać, że nie wszystkie parametry są tak samo stabilne w pełnej krwi. Po dobie od pobrania z nieodwirowanej próbki niemożliwe jest oznaczenie np. glukozy i fosforu.
• Podczas transportu krwi istnieje ryzyko uszkodzenia błony erytrocytarnej w wyniku czego dochodzi do hemolizy.

Czynniki utrudniające analizę

Hemoliza

Jako hemolizę określa się uwalnianie substancji obecnych w erytrocytach w wyniku uszkodzenia ich błony komórkowej. Obok żelaza i potasu należy tu wymienić przede wszystkim hemoglobinę, która powoduje czerwone zabarwienie surowicy lub osocza. To zabarwienie może utrudniać fotometryczną analizę parametrów biochemicznych.

Lipemia

Lipemia to mleczno-mętne zabarwienie surowicy lub osocza wywołane obecnością tłuszczów obojętnych. Jest ona najczęściej związana z nieodpowiednią dietą lub stresem.

Ikteria (żółtaczka)

Na skutek nadmiernego uwalniania bilirubiny (uwarunkowane chorobowo), dochodzi do żółtawego zabarwienia surowicy lub osocza, co określane jest mianem ikterii.

Leki

Wpływ niektórych leków na parametry biochemiczne:

Penicylina G – ↑ K
Tetracykliny – ↓ K, PO4
Salicylany – ↑ CK, ↑ AP, ↑ glukoza, ↑ Na, ↑ białko całkowite, ↓ K, ↓ Ca
Kortykosteroidy – ↑ CK, ↑ AP, ↑ glukoza, ↑ Na, ↑ białko całkowite, ↓ K, ↓ Ca
Barbiturany – ↑ CK
Fenylobutazon – ↑ Ca, ↑ Na
Halotan – ↑ CK, ↑ PO4
Glukoza – wlew i.v. – ↑ glukoza, ↓ PO4

Informacje dodatkowe

Morfologia

• Krew pobrana na EDTA lub heparynę.
• Podczas pobierania próbki zaleca się usunąć pierwsze 0,5 ml krwi, gdyż zawiera ona podwyższone stężenie czynników krzepnięcia.
• Krew należy pobierać tak, aby spływała powoli po ściance probówki.
• Należy uważać, aby nie pobrać zbyt dużej ilości krwi.
• Po zakończeniu pobierania materiał należy ostrożnie wymieszać wykonując probówką koliste ruchy.
• W razie podejrzenia o koagulopatię należy przygotować rozmaz krwi.
• W zimie materiał należy zabezpieczyć przed mrozem, natomiast latem w razie potrzeby należy go chłodzić.

Oznaczenie poziomu glukozy i mleczanów

• Możliwe jest tylko z krwi pobranej na fluorek sodu.

Parametry krzepnięcia

• Badanie wykonuje się z osocza pobranego na cytrynian sodu, w którym proporcje pobranej krwi do cytrynianu wynoszą 9:1 (9 części krwi, 1 część cytrynianu).
• Odwirowanie elementów morfotycznych powinno odbyć się w lecznicy w ciągu 30 minut od pobrania.
• W przypadku stosowania gotowych probówek z cytrynianem należy dokładnie stosować się do zaleceń dotyczących ilości pobranego materiału zaznaczonej na probówce.
• W przypadku zwykłych probówek, cytrynian (3,13%) dodaje się wcześniej strzykawką.
• Nie wolno stosować igieł ani cewników z heparyną.

Mikrobiologia

W celu uniknięcia zanieczyszczenia fizjologiczną florą bakteryjną niezmiernie ważne jest, aby materiał pobierany był w możliwie jak najbardziej sterylny sposób.

Przesyłanie materiału:

• Wymazy do badań bakteriologicznych i mikologicznych – podłoże transportowe.
• Mocz – na podłożu Uricult lub w jałowych probówkach.
• Włosy i zeskrobiny skórne w kierunku dermatofitów – w papierowych torebkach bądź w folii aluminiowej.
• Kał w specjalnych probówkach.

Histopatologia i immunohistopatologia

Aby odpowiednio pobrać fragmenty tkanek do badań histopatologicznych należy stosować następujące zasady:

• Pobrany fragment zmiany powinien być wolny od artefaktów i mieć odpowiedni rozmiar (średnica >0,5 cm).
• Natychmiastowe utrwalenie materiału (4-10% formalina).
• Niezbędne jest przygotowanie możliwie jak najdokładniejszego opisu zmiany (lokalizacja, czas powstania, rozmiar, ogólny stan kliniczny itp.). Konieczne jest sporządzenie wstępnego sprawozdania zawierającego opis obrazu klinicznego, wcześniej przeprowadzonego leczenia oraz listę rozpoznań różnicowych.
• Przesłanie materiału w odpowiednim szczelnym pojemniku (dostępne bezpłatnie w LABOKLIN), zabezpieczonym tak aby w czasie transportu nie uległ on uszkodzeniu.

Informacje szczegółowe

Do celów diagnostycznych należy pobrać reprezentatywny fragment tkanki bez uszkodzeń powstających podczas przygotowania próbki (np. rozerwanie, zmiażdżenie, elektrokoagulacja). Średnica pobranej próbki nie powinna być mniejsza niż 0,5 cm. Wyjątkiem są próbki, których ze względów technicznych nie da się pobrać w inny sposób (np. endoskopowa biopsja żołądka). Przy ustalaniu wielkości próbki należy pamiętać, iż zbyt mała ilość materiału nie dostarczy wystarczających informacji, natomiast zbyt duże fragmenty tkanek trudno się utrwala. Pożądana długość krawędzi próbki wynosi 1 cm, przy czym może się ona zmieniać w zależności od badanej zmiany, lokalizacji czy badanego problemu.

W przypadku niewielkich zmian, próbki należy pobierać centralnie. Przycinając próbkę należy uważać, aby jej nie zniszczyć. W razie wątpliwości należy pobrać kilka próbek.

Biopsje skóry

W przypadku skóry, należy przesyłać fragmenty o średnicy min. 0,5 cm zawierające wszystkie warstwy skóry. Materiał należy pobierać z pierwotnych zmian z różnych miejsc na ciele. Bioptaty powinny być pobierane z miejsc, które nie zostały wcześniej poddane żadnym zabiegom wstępnym (pobieranie zeskrobin, golenie).

W informacjach wstępnych należy podać wszystkie dane, które mogą być istotne z punktu widzenia diagnostycznego. Zachęcamy do wypełniania zlecenia badań – patologia, które dotyczy głównie diagnostyki skóry i nowotworów, ale jednocześnie oferuje miejsce na wpisanie dodatkowych informacji.

Cytologia

Materiał do badań cytologicznych pobiera się zwykle w formie odcisku, zeskrobin lub punkcji (np. płyn mózgowo-rdzeniowy). Najczęstszą metodą jest jednak biopsja cienkoigłowa, do której wykorzystuje się strzykawkę z igłą. W strzykawce powstaje podciśnienie, a tkankę przebija się w możliwie wielu miejscach i w różnych kierunkach. Przed wyjęciem igły należy zredukować podciśnienie, aby nie dopuścić do przedostania się materiału z igły do strzykawki. Na koniec pozyskany materiał nanoszony jest na szkiełko podstawowe poprzez wytworzenie nadciśnienia. Drugim, ustawionym prostopadle szkiełkiem nakrywa się materiał, a następnie dociąga się je ostrożnie do krawędzi pierwszego. W przypadku materiału płynnego jest on rozprowadzany podobnie jak w przypadku rozmazu krwi.

W przypadku badań cytologicznych punktatów, wydzielin czy innych płynów materiał poddaje się wirowaniu przez 3-5 min. przy prędkości 1500 obr/min. Supernatant jest usuwany, a z odwirowanego osadu robi się rozmaz, jak w przypadku krwi, a następnie poddaje osuszeniu na powietrzu. Jeżeli nie mamy możliwości odwirowania i samodzielnego przygotowania rozmazu, materiał należy pobrać do probówek z EDTA i w ten sposób przesłać do laboratorium. W przypadku cytologii pochwy wymazówkę (cytoszczoteczkę) należy obtoczyć na szkiełku podstawowym nie rozmazując materiału.

Wszystkie rozmazy należy przesyłać po uprzednim osuszeniu na powietrzu. Nie należy ich jednak utrwalać, ani barwić. Najważniejsze jest wykonanie cienkiego rozmazu, utworzonego przez jedną warstwę komórek. Zbyt grube rozmazy są najczęstszą przyczyną niskiej jakości próbki, a nierzadko również jej nieprzydatności do analiz.

Badanie PCR

• Materiał pobiera się na wymazówkę bez podłoża lub cytoszczoteczkę.
• Cytoszczoteczka umożliwia pobranie większej liczby komórek do badań.
• Materiałem do niektórych badań może być krew pobrana na EDTA.