Poza problemami ortopedycznymi, choroby jelit są najczęstszą przyczyną wizyt lekarzy weterynarii u koni. Nowotwory pierwotne występują rzadko, ale nie można ich całkowicie wykluczyć. Najczęściej spotykane nowotwory to chłoniaki, guzy z komórek wrzecionowatych i gruczolakoraki.
Z klinicznego punktu widzenia, rozróżnienie pomiędzy przewlekłym zapaleniem jelit, procesami zapalnymi toczącymi się w jamie brzusznej a procesami nowotworowymi jelit lub pozajelitowymi jest dużym wyzwaniem diagnostycznym, ponieważ objawy kliniczne nie są dla nich specyficzne. Oprócz utraty masy ciała i ostrych kolek, pojawiają się nawracające kolki, rzadziej anoreksja, biegunka czy gorączka.
Nowotwory jelit mogą wystąpić u koni wszystkich ras i wydaje się, że nie ma predyspozycji co do ich występowania. W jednym z amerykańskich badań dotyczących właśnie guzów jelit, opisano rasową predyspozycję u koni arabskich. Konie tej rasy stanowiły prawie połowę badanych zwierząt, tak więc dominacja koni arabskich może odzwierciedlać ich dominującą ilość w populacji koni w Ameryce.
Niestety makroskopowo nie ma możliwości stwierdzenia co do rodzaju guza biorąc pod uwagę jego wzrost czy wielkość. Guzy, zarówno łagodne, jak i złośliwe, mogą znacznie różnić się wielkością. Badanie histopatologiczne jest więc niezbędne do określenia pochodzenia oraz rodzaju guza. Ważne aby w miarę możliwości do badanie przesyłać cały guz po jego wycięciu, tak aby wynik badania był najbardziej wiarygodny. W razie potrzeby razem z guzem należy usunąć węzły chłonne, ponieważ jest to czynnik decydujący w ocenie rokowania.
Rodzaje nowotworów, ich charakterystyka oraz rokowania
„Klasycznymi” nowotworami jelit u koni są guzy wrzecionowate, chłoniaki i gruczolakoraki, przy czym chłoniaki wg danych z literatury, stanowią ich większość. Dostępnych jest kilka badań przedstawiających tego typu dane. W wewnętrznym badaniu przeprowadzonym w LABOKLIN, z próbek poddawanych rutynowym badaniom w latach 2011-2023, wyselekcjonowano 34 przypadki, które spełniały kryterium bezpośredniego powiązania z jelitem. Z grupy tej, 25 przypadków sklasyfikowano jako nowotwory (ryc. 1). Pozostałe to procesy reaktywne lub zapalne.
Nowotwory z komórek wrzecionowatych
Nowotwory z komórek wrzecionowatych są nowotworami pochodzenia mezenchymalnego. Najczęściej są one zlokalizowane w jelicie cienkim. Wzrost naciekowy jest najważniejszym kryterium diagnostycznym różnicującym nowotwory mezenchymalne na łagodne i złośliwe. Nowotwory te mogą być też podzielone na różne typy, z których niektóre można odróżnić od siebie tylko za pomocą metod immunohistochemicznych.
W naszym materiale badawczym guzy z komórek wrzecionowatych stanowiły największą część badanych prób, gdzie stosunek łagodnych mięśniaków gładkich do wariantów złośliwych (mięsaki gładkokomórkowe, żołądkowo-jelitowe guzy podścieliska GIST) wynosił 1:1. Wszystkie mięśniaki gładkokomórkowe i dwa mięśniakomięsaki gładkokomórkowe znaleziono w jelicie cienkim, jeden mięśniakomięsak gładkokomórkowy w okrężnicy a GIST w kątnicy.
W przypadku mięśniakomięsaków gładkokomórkowych u koni obserwuje się miejscowy, inwazyjny wzrost ale do tej pory w literaturze nie opisano żadnych przerzutów. Dyskusyjne jest zatem czy całkowite wycięcia guza z marginesem tkanek niezmienionych można uznać za postępowanie lecznicze. Sytuacja jest inna w przypadku mięśniakomięsaków gładkokomórkowych zlokalizowanych w jelicie ślepym. W tym przypadku możliwe są przerzuty do wątroby lub otrzewnej przez co nowotwory te oceniane są jako mające gorsze rokowania.
Chłoniaki
Chłoniaki to najczęściej występujące u koni nowotwory jelit. Postać jelitowa, po postaci wielonarządowej i skórnej, jest trzecią co do częstotliwości (11%) formą chłoniaka. Chłoniaki najczęściej zlokalizowane są w jelicie cienkim (ryc.2) co potwierdzają dane z literatury oraz dane z naszego laboratorium. Możliwe jest również występowanie formy wielonarządowej obejmującej węzły chłonne lub śledzionę czy inne narządy. Aby móc potwierdzić tę formę, do badania histopatologicznego należy przesłać odpowiednio reprezentatywny materiał.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy rozroście przez ścianę jelita, możliwe jest postawienie rozpoznania chłoniaka na małych, głębokich biopsjach (do 0,5 cm). To jak nowotwór wzrasta w głąb jelita jest pomocnym wskazaniem do oceny złośliwości i zróżnicowania pomiędzy procesem rozrostowym a nowotworowym. Głębsze części jelit często nie są obecne w biopsjach jelit, dlatego też populację limfocytów należy zidentyfikować wyłącznie na podstawie ich morfologii, liczby figur mitotycznych, która często jest bardzo niska. Dlatego też wyniki takiej biopsji muszą być oceniane w powiązaniu z wynikami badani klinicznego. Tym samym, ta mniej inwazyjna metoda stanowi wyzwanie dla patologów, ponieważ dominującym typem chłoniaka u koni jest chłoniak drobnokomórkowy, mitotyczny, dobrze zróżnicowany i czasami trudny do odróżnienia od nacieków reaktywnych limfocytów na podstawie biopsji. Należy zauważyć, że u koni zazwyczaj nie występuje białaczka, a inne narządy limfatyczne (np. obwodowe węzły chłonne) często nie są powiększone. Co więcej, badanie klonalności limfocytów, które jest często stosowane w celu odróżnienia rozrostów limfocytów od nowotworowych u małych zwierząt, nie jest dostępne dla koni. W takich przypadkach często stosuje się badanie immunohistochemiczne, które w wielu przypadkach może w decydujący sposób przyczynić się do rozpoznania poprzez różnicowanie limfocytów B i T. Zarówno w badaniu wewnętrznym, jak i w literaturze, większość przypadków to chłoniaki T-komórkowe (ryc. 3). Jeden chłoniak z komórek B w badanym materiale wykazywał odkładanie się amyloidu jako szczególną cechę, którą można było również wykryć w dopływowym węźle chłonnym.
Zasadniczo chłoniaki jelitowe u koni mają niekorzystne rokowanie. Mediana czasu przeżycia zależy od typu histologicznego / immunohistochemicznego i w niedawnym badaniu została określona na 60 dni (Bacci i in., 2020). Jednakże, był również jeden koń, który przeżył 650 dni od czasu diagnozy do publikacji tego tekstu.
Gruczolakoraki
W literaturze istnieją sprzeczne informacje na temat lokalizacji gruczolakoraków, z doniesieniami o dominacji zarówno w jelicie cienkim, jak i grubym (ryc. 4). W naszym materiale badawczym nie można było wykryć żadnego wyraźnego trendu w odniesieniu do występowania. Histologicznie charakteryzują się one wzrostem naciekowym i częściej wykazują metaplazję kostną (ryc. 5).
Ogólnie uważa się, że gruczolakoraki jelit mają niekorzystne rokowanie i oprócz wzrostu naciekowego mają tendencję do przerzutów. Niemniej jednak istnieją doniesienia, według których chirurgiczne usunięcie prowadzi do przeżycia od trzech do pięciu lat od rozpoznania do całkowitego wygojenia bez przerzutów i nawrotów, a więc podobnie jak w przypadku guzów z komórek wrzecionowatych, wczesna, całkowita resekcja może również w tym przypadku prowadzić do dłuższego czasu przeżycia (jeśli do tej pory nie ma przerzutów ani nacieku naczyniowego).
Inne guzy i rozrosty obwodowe
Poza wymienionymi już „klasycznymi” guzami, oprócz zmian nienowotworowych (krwiaki, guzkowe stany zapalne) występują również nowotwory rzadsze. Na przykład w naszym własnym materiale badawczym występowały guzowate proliferacje naczyń. Były to naczyniaki zlokalizowane w okrężnicy i naczyniak limfatyczny w jelicie cienkim.
Podsumowanie
Guzy jelitowe u koni są rzadkie, niemniej jednak należy je brać pod uwagę w diagnostyce różnicowej problemów żołądkowo-jelitowych.
Nie jest możliwe wyciągnięcie wniosków na temat histogenezy i zachowania guza na podstawie niespecyficznych objawów klinicznych lub oceny makroskopowej. Często zmiany u koni są klinicznie zauważane dopiero wtedy, gdy proliferacje obwodowe osiągnęły określoną wielkość, a następnie, niezależnie od zachowania guza, prowadzą do kolki z obturacjami i zaburzeniami pasażu związanymi z proliferacją obwodową, co może również wystąpić w przypadku innych zmian. Ani rozmiar, ani kształt nie pozwalają na wyciągnięcie wniosków na temat histogenezy i zachowania guza; dlatego nieuniknione jest dalsze badanie histologiczne i, jeśli to konieczne, także immunohistochemiczne.
Docelowo, do czasu ostatecznego rozpoznania histopatologicznego zmian guzowatych, jedyną opcją jest jak najdokładniejsze wycięcie guza wraz z węzłami chłonnymi. Jednak w zależności od wyników może to już być działanie lecznicze lub wydłużające czas przeżycia.
Dr Lena Kempker
Literatura uzupełniająca
- Bacci B, Stent AW, Walmsley EA. Equine Intestinal Lymphoma: Clinical-Pathological Features, Immunophenotype, and Survival. Vet Pathol. 2020; 57(3):369-76. doi: 10.1177/0300985820906889.
- Durham AC, Pillitteri CA, San Myint M, Valli VE. Two hundred three cases of equine lymphoma classified according to the World Health Organization (WHO) classification criteria. Vet Pathol. 2013;50(1):86-93. doi: 10.1177/0300985812451603.
- East LM, Steyn PF, Dickinson CE, Frank AA. Occult osseous metastasis of a colonic adenocarcinoma visualized with technetium tc 99m hydroxymethylene diphosphate scintigraphy in a horse. J Am Vet Med Assoc. 1998;213(8):1167-70, 1132-63.
- Lindberg R, Nygren A, Persson SG. Rectal biopsy diagnosis in horses with clinical signs of intestinal disorders: a retrospective study of 116 cases. Equine Vet J. 1996;28(4): 275-84. doi: 10.1111/j.2042-3306.1996.tb03091.x.
