Brucella (B.) canis jest czynnikiem wywołującym brucelozę psów. Po raz pierwszy wyizolowano ją w 1966 roku w USA, wiążąc bakterię z poronieniami i zaburzeniami rozrodu w hodowli beagli. Obecnie jest ona wykrywana na całym świecie.
Występowanie
W Europie B. canis występuje endemicznie głównie w Europie Południowo-Wschodniej (Rumunia, Węgry, Mołdawia, Macedonia). Potwierdzone zostały również przypadki w wielu innych krajach europejskich, zarówno w badaniach PCR (Hiszpania, Włochy i Francja), jak i podwyższonych mian przeciwciał (np. Szwecja, Belgia, Szwajcaria, Austria i Niemcy).
Dane dotyczące rozprzestrzenienia się B. canis są niepełne z powodu braku wystandaryzowanych badań epidemiologicznych dotyczących tego patogenu ani żadnych rządowych programów nadzoru. Poza tym a wiele krajów na świecie nie publikuje nic na temat występowania B. canis w danym rejonie.
Częstość występowania B. canis jest wyższa w krajach o dużej populacji bezpańskich psów, których reprodukcja jest w dużej mierze niekontrolowana. Istnieje również podwyższone ryzyko zakażenia w hodowlach psów ze słabym nadzorem weterynaryjnym.
Obraz kliniczny
Typowe objawy kliniczne towarzyszące brucelozie manifestują się w układzie rozrodczym.
U suk choroba powoduje poronienia w późnej ciąży, porody martwych lub słabych szczeniąt. U samców występujące objawy to: zapalenie jąder, najądrza i skóry moszny. Wiele zwierząt wykazuje tylko niespecyficzne objawy, takie jak ospałość, nietolerancja wysiłku i utrata masy ciała. W przebiegu zakażenia może nie pojawić się gorączka.
W przebiegu brucelozy możliwe są również objawy spoza dróg rodnych. Najczęściej jest to zapalenie krążka międzykręgowego i kręgów. W takim przypadku bruceloza jest ważnym rozpoznaniem różnicowym. O B. canis należy pamiętać zwłaszcza jeśli u młodego psa występuje kulawizna lub ból w okolicy kręgosłupa, a zwierzę prawdopodobnie pochodzi z Europy Południowej lub Południowo-Wschodniej.
Inne mniej powszechne objawy brucelozy u psów to: zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie kości i szpiku oraz zapalenie skóry.
Transmisja i wydalanie
B. canis przenosi się głównie poprzez nasienie i wydzielinę z pochwy podczas krycia. Do zakażenie dochodzi poprzez błony śluzowe – jamy ustnej, spojówek czy pochwy. Szczególnie dużą liczbę bakterii B. canis zawiera materiał pochodzący z ronień. W przypadku tego materiału, do transmisji zwykle dochodzi drogą nosowo-gardłową. Szczenięta mogą zakazić się już w macicy i podczas porodu. Stężenie bakterii w moczu jest zwykle niższe, ale nadal może być zakaźne i niewykluczona jest transmisja na inne zwierzęta.
Patogen ten ma szczególnie długi czas wydalania. Wysokie stężenie bakterii B. canis można wykryć w nasieniu nawet po 6-8 tygodniach od zakażenia. Samice psów również wydalają bakterie w wysokim stężeniu do 6 tygodni po poronieniu. Co więcej, patogen nie jest wydalany przez cały czas i zdarzają się przypadki wykrycia go po upływie co najmniej 2 lat od zakażenia.
Początek bakteriemii występuje około 2-4 tygodni po zakażeniu. Eksperymentalnie zakażone psy były dodatnie w posiewie krwi przez okres do 5,5 roku od zakażenia.
Patogen
Rodzaj Brucella to Gram-ujemne, małe ziarniaki wewnątrzkomórkowe, które można hodować na bezkomórkowym podłożu agarowym, takim jak agar z krwią lub agar selektywny dla Brucella, w warunkach tlenowych do mikroaerofilnych. Ze względu na ich powolny wzrost okres inkubacji może trwać od kilku dni do tygodni.
Rodzaj Brucella obejmuje kilka gatunków, które są w większości specyficzne dla żywiciela, ale mają również potencjał zoonotyczny. W ostatnich latach opisano nowe gatunki Brucella u coraz większej liczbie gatunków zwierząt. Bruceloza u bydła, świń, owiec i kóz podlega przepisom prawnym w Unii Europejskiej. W Polsce znajduje się ona na liście chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania. Nie dotyczy to natomiast B. canis.
Diagnostyka i wykrywanie patogenu
B. canis i przeciwciała przeciw B. canis można wykryć za pomocą kilku różnych metod.
Patogen można wykryć za pomocą hodowli lub biologii molekularnej przy użyciu testów PCR. Odpowiednimi materiałami do pobierania próbek są: nasienie, wymaz z pochwy lub materiał z ronień. Można również wykorzystać mocz, chociaż w hodowli B. canis mogą szybko zostać przerośnięte przez inne patogeny (głównie enterobakterie, takie jak E. coli). Można również zbadać aspiraty cienkoigłowe lub ciecz wodnistą.
Ponieważ B. canis może powodować bakteriemię, można ją wyizolować w posiewie krwi. W tym celu pobiera się pełną krew (ponieważ patogen można częściowo znaleźć w leukocytach), którą w sterylnych warunkach, napełnia się butelki do posiewów krwi. Jako że zwykle bakterie są nieliczne, należy przestrzegać następujących zasad aby uniknąć wyników fałszywie ujemnych:
- krew powinna zostać pobrana do próbówki z heparyną lub cytrynianem sodu, ponieważ EDTA może hamować wzrost bakterii;
- psy nie powinny być leczone antybiotykami przed pobraniem krwi na posiew;
- butelki do posiewów podczas pobierania próbek powinny być w temperaturze pokojowej i nie powinny być chłodzone nawet po napełnieniu;
- transport butelek do laboratorium powinien nastąpić jak najszybciej.
Butelki do posiewów krwi dostępne są jako zestaw do posiewów tlenowych i beztlenowych.
Optymalna ilość krwi potrzebna do badania jest dość duża (7-10 ml na butelkę). Nie zawsze jest możliwe pobranie takiej ilości krwi. Dostępne są specjalne butelki do posiewów krwi przeznaczone dla szczeniąt (butelki Peds Plus). W przypadku użycia tych butelek, wystarczy tylko 2 ml krwi.
B.canis można wykryć za pomocą biologii molekularnej przy użyciu technik PCR. Zaletą tej metody jest to, że jej wykonanie zajmuje znacznie mniej czasu. Ponadto możliwość przeprowadzenia badania PCR nie zależy od żywotności patogenu i nie wpływają na niego inne, zanieczyszczające materiał patogeny bakteryjne.
Serologicznie miana przeciwciał przeciwko B. canis można oznaczyć na przykład za pomocą IFAT (odczyn pośredniej immunofluorescencji). W rozcieńczeniach pozytywnych próbek widoczne są znakowane zielone fluorescencyjne struktury (jak na Ryc. 1).
Wykorzystując w diagnostyce metody serologiczne, należy pamiętać o możliwych wynikach fałszywie dodatnich, które mogą wystąpić w wyniku reakcji krzyżowych. Test na obecność przeciwciał nie powinien być wykonywany wcześniej niż 3 do 4 tygodni od zakażenia, a jeśli wynik jest ujemny, test należy powtórzyć po 4 tygodniach, aby wykluczyć wynik fałszywie ujemny.
Leczenie i profilaktyka
Całkowita eliminacja patogenu często nie jest możliwa nawet przy intensywnej antybiotykoterapii, ponieważ B. canis znajduje się w leukocytach i nie można jej całkowicie wyeliminować nawet środkami osiągającymi stężenie terapeutyczne w gruczole krokowym.
Szczepy B. canis izolowane od psów są zwykle wrażliwe na doksycyklinę i tetracyklinę. Można również zastosować enrofloksacynę. Jednak nawet za pomocą środków penetrujących prostatę nie można bezpiecznie wyeliminować B. canis z organizmu. Zakażone psy płci męskiej należy zatem zawsze kastrować, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się patogenu.
Nie istnieje szczepionka przeciwko B. canis, dlatego główny nacisk kładziony jest na działania profilaktyczne, takie jak kondycja reprodukcyjna zwierząt oraz diagnostyka i kastracja bezpańskich psów w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się patogenu.
Zoonoza
B. canis jest czynnikiem zoonotycznym. Wprawdzie uważa się, że jego potencjał zoonotyczny jest niski, to mimo to opisano przypadki zakażenia B. canis u ludzi. U ludzi przebieg choroby jest zwykle łagodny, z niespecyficznymi objawami i nie przypomina klasycznej ludzkiej brucelozy wywoływanej przez B. melitensis, B. abortus czy B. suis. Opiekunowie chorych zwierząt muszą jednak zostać poinformowani o potencjale zoonotycznym i możliwym rozprzestrzenianiu się patogenu.
dr Marianne Schneider, Laboklin GmbH
Lektura uzupełniająca
- Buhmann et al. Canine Brucellosis: Insights Into the Epidemiological Situation in Europe. Front Vet Sci. 2019; 6:151.
- Santos et al. Canine Brucellosis: An Update. Front Vet Sci. 2021 Mar 2;8:594291.
- Cölfen A. Die canine Brucellose – auch heute noch aktuell, KleintierMe- dizin, 01/2022
- Hohmann M. Canine Brucellose–Ein Globalisierungsproblem. Deut- sches Tierärzteblatt 08/2012
- Greene CE, Carmichael LE. Canine Brucellosis, aus Greene: Infectious Diseases of the Dog and Cat